De val van de Berlijnse muur (in de herfst van 1989) opende ongeziene perspectieven voor de éénmaking van Europa, voor de liberale democratie als ‘the only game in town’, en voor een duurzame vrede op het Europese continent. Die Europese droom is geëindigd in een bijzonder onveilige situatie in een Europa dat wordt bedreigd door oorlog en moeilijk controleerbare migratiestromen. Wat is er dan precies misgelopen in de periode na het optrekken van het IJzeren Gordijn? En hoe is het te verklaren dat Europa, gestart als vredesproject, in oorlogsmodus is geraakt? Een goed begrip van wat Europese veiligheid inhoudt of kan inhouden leidt tot meer inzicht in de mogelijke toekomstscenario’s voor Europa.  Ook de impact van het vermaledijde begrip van de ‘Rechtvaardige Oorlog’ weegt op de kansen voor een veilig en welvarend Europa.

 

Lezing 1: De ontvoering van Europa: het na-oorlogse Europa stond aan het toppunt van zijn kunnen toen het IJzeren Gordijn op het Europese continent verdween. Dat vroegere oorlogsvijanden economisch gingen samenwerken om aldus de vrede te bewaren was een zegen voor de (West-) Europese veiligheid. Zo’n brede veiligheid opbouwen kon weliswaar alleen dankzij de Transatlantische collectieve defensiegarantie van de NAVO. Het verdwijnen van het ‘Oostblok’ zette die Europese veiligheidsconstructie onder druk, en daarmee ook de hele idee van ‘Europa’. Het Kremlin heeft al die tijd onder de radar naarstig gewerkt aan deze ‘ontvoering van Europa’, maar het Westen, dat zich overmoedig gedroeg als winnaar van de Koude Oorlog, is ook niet zonder fouten. ‘Europa’ herdefiniëren en zo de Europese veiligheid garanderen is een aartsmoeilijke opdracht, maar onontkoombaar. 

Lezing 2: Rechtvaardige oorlog volgens het Kremlin: in het Westen bestaat weinig interesse voor de drijfveren van Rusland om Oekraïne als Slavisch broederland aan te vallen. Nochtans kunnen we niet anders dan  aandacht hebben voor de Russische perceptie van veiligheid en voor de manier waarop het Kremlin  de oorlog in Oekraïne rechtvaardigt. Dit kan een sleutel zijn om een einde te maken aan het wapengeweld en te bouwen aan een nieuw veiligheidsconcept voor Europa. 

 

• Van rechtvaardige oorlog naar rechtvaardige vrede, Roger Burggraeve, Johan De Tavernier en Luc Vandeweyer (red.), Kadoc studies 15, Leuven University Press, 1993, 312pp

• Katlijn Malfliet, Hoever kan Europa oostwaarts reiken? De Russische factor, LannooCampus, 2008, 190pp. 

 

Katlijn Malfliet (°1954) is emerita gewoon hoogleraar aan de KU Leuven. Zij studeerde rechten en filosofie aan de KU Leuven, en behaalde een interuniversitaire master in de Oosteuropakunde aan de universiteiten van Gent, Brussel en Leuven. Zij doctoreerde aan de KU Leuven over ‘Sovjet persoonlijk eigendomsrecht’ en doceerde er gedurende meer dan drie decennia over de (ex-)communistische staten van Centraal- en Oost-Europa en over de Sovjet- en Russische politiek. Zij was ook vaak ter plekke in de regio om er Vlaamse en Europese samenwerkingsprojecten te leiden.

Katlijn Malfliet was voorzitter van Pax Christi Vlaanderen (1994-1998) en kreeg  in 2018 de Belgische eretitel van ‘Vredesvrouw’.