12 en 19 november 2024

Thema 02. Oorlog en vrede bij Antoine de Saint-Exupéry

drs. Stefan Waanders ('s-Hertogenbosch)

Hij is vooral bekend als de schrijver van Le petit prince (1943), maar hij heeft meer boeken op zijn naam staan. Dat zijn niet alleen literaire teksten uit de pioniersfase van de luchtvaart, ze getuigen ook van een fascinerende zoektocht naar de betekenis van het mens-zijn in de moderniteit. Een zoektocht die aan intensiteit wint in nabijheid van de oorlog.
Saint-Exupéry zag die oorlog in Europa aankomen. Hij was o.a. correspondent in de Spaanse burgeroorlog (1936-1939). Daarover lezen we in Espagne ensanglantée (1936), Madrid (1937), La paix ou la guerre? (1938), Terre des hommes (1939) en Lettre à un otage (1943). Terwijl zijn eigen deelname aan de oorlog literair gestalte kreeg in Pilote de guerre (1942) en Lettre au général X (1943). Van zijn oeuvre is Pilote de guerre (1942) een vergeten boek. Uitgerekend dat boek heeft een welhaast pijnlijke actualiteit gekregen nu er opnieuw oorlog is in Europa en de democratie in toenemende mate onder druk staat.
Geboren in 1900 heeft hij de Eerste Wereldoorlog nipt ontlopen, maar de Tweede Wereldoorlog werd hem uiteindelijk fataal. Op 31 juli 1944 vertrok Antoine de Saint-Exupéry voor een verkenningsvlucht boven bezet Frankrijk, waarvan hij niet meer terugkeerde.
Dat hij tachtig jaar geleden om het leven kwam, is hooguit aanleiding. Want evenals deze schrijver leven wij thans in een tijd, waarin de democratie in toenemende mate onder druk staat en traag reageert op mondiale verschuivingen.

Lezing 1 In aanloop naar de oorlog.
Lezing 2 Saint-Exupéry in de oorlog.

Literatuur
• Antoine de Saint-Exupéry,
Écrits de guerre 1939-1944, Préface de Raymond Aron, Éditions Gallimard, 1994; Duitse vertaling: Die innere Schwerkraft. Schriften aus dem Krieg, S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 1990;
*Espagne ensangantée. Verschenen in: Saint-Exupéry, Un sens à la vie, Gallimard 1956.
*Madrid. Verschenen in: Un sens à la vie, Gallimard 1956.
*La paix ou la guerre? Verschenen in: Un sens à la vie, Gallimard 1956.
*Lettre á un otage verschenen in : Antoine de Saint-Exupéry, Oeuvres, Bibliothèque de la Pléiade, Gallimard 1959.
*Lettre au général X, verschenen in : Écrits de guerre 1939-1944.
*Pilote de guerre, Nederlandse vertaling Oorlogsvlieger met een nawoord van Stefan Waanders, zie https://www.vanoorschot.nl/oorshop/oorlogsvlieger/;
• Stefan Waanders, Vlucht naar Arras. Saint-Exupéry’s verkenning van het mens-zijn, in: Streven, jaargang 81, november Antwerpen 2014, blz. 879-890.

Personalia
Stefan Waanders (1954) studeerde geschiedenis en godsdienstwijsbegeerte. Was betrokken bij de opbouw van een huis voor thuis- en daklozen, manager in het bedrijfsleven en directeur van de Stichting Thomas More. Thans buschauffeur. Publicaties o.a. over: Romano Guardini, Europa, Dostojewski, Saint-Exupéry, Robert Schuman, Václav Havel en Jan Patočka.

* Van deze teksten is een Nederlandse vertaling beschikbaar bij Stefan Waanders