Getuigenisliteratuur is een literair genre dat zo kenmerkend voor onze tijd is, dat Elie Wiesel schrijft: ‘Als de Grieken de tragedie hebben bedacht, de Romeinen de brief en de Renaissance het sonnet, dan heeft onze generatie een nieuw literair genre verzonnen, namelijk het getuigenis.’ Getuigenissen zijn natuurlijk van alle tijden en plaatsen, maar de aandacht voor het getuigenis van mensen die onrecht, geweld of andere vormen van onrechtvaardigheid hebben geleden, is inderdaad in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog ongekend belangrijk geworden als morele toetssteen voor onze samenleving. Tijdens twee cursusavonden willen we stilstaan bij de filosofisch-historische vragen die dit oproept: Bij welke auteurs is de getuigenisliteratuur zo belangrijk geworden en waarom? Om deze vraag te beantwoorden zullen we ingaan op filosofen als Lyotard, Derrida, Ricoeur, maar vooral Agamben. We zullen daarbij ook stilstaan bij systematische vragen als: Wat is een getuigenis eigenlijk? Staat de waarheidsaanspraak van een getuigenis niet op gespannen voet met het fictionele karakter van literatuur? Kan men voor iemand anders getuigen?

Lezing 1 Getuigenis en getuigenisliteratuur
Tijdens de eerste lezing zullen we eerst in vogelvlucht stilstaan bij het thema ‘getuigenis’ in de filosofie. Het doel is te laten zien waarom ‘getuigenis’ een filosofisch thema is voor de epistemologie, de godsdienstfilosofie, de retorica en de rechtsfilosofie. Daarenboven willen we laten zien ‘getuigenisliteratuur’ de geprivilegieerde, eigentijdse variant en filosofische vraag rondom het getuigen opwerpt. We zullen daarbij ook de eerste stap zetten om het werk van Giorgio Agamben over het getuigen beter te begrijpen.

Lezing 2 Giorgio Agamben over het naakte leven en het getuigen
Tijdens deze lezing zullen we dieper ingaan op de rol van de getuigenisliteratuur bij denkers als Lyotard, Derrida, Ricoeur en Agamben. We zullen daarbij in het bijzonder stilstaan bij het boek van Agamben over de getuigenisliteratuur over de Shoah, om scherp te krijgen waarom juist deze literatuur bepalend is geworden voor ons denken over getuigenissen vandaag de dag en welke filosofische problemen deze getuigenisliteratuur met zich meebrengt. Als geen ander weet Agamben duidelijk te maken dat getuigen vandaag de dag gaat over een bijzonder fenomeen, namelijk het naakte leven.

Literatuur
• Giorgio Agamben. Wat er overblijft van Auschwitz. De getuige en het archief. Amsterdam: Verbum, 2018.
• Giorgio Agamben. Homo Sacer. Amsterdam: Boom/Parrhesia 2020.
• Gert-Jan van der Heiden. De stem van de doden. Hermeneutiek als spreken namens de ander. Nijmegen: Vantilt, 2012.
• Gert-Jan van der Heiden. The Voice of Misery. A Continental Philosophy of Testimony. Albany: SUNY Press, 2020.

Personalia
Gert-Jan van der Heiden (° 1976) studeerde Wiskunde en Wijsbegeerte aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 2003 promoveerde hij in de Wiskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen en in 2008 promoveerde hij in de Wijsbegeerte aan de Radboud Universiteit, Nijmegen. Vanaf 2013 is hij hoogleraar Metafysica aan de Radboud Universiteit te Nijmegen.